کام تلخ زنبورداران از بازار عسل‌های تقلبی/ تاخیر شرکت‌های بیمه در پرداخت غرامت

عفت رئیسی سرحدی زنبوردار 52 ساله البرزی است که به عنوان مدیرعامل اتحادیه زنبوردارن کشور نیز فعالیت می کند. وی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تشریح مشکلات زنبورداران کشور از ورود عسل های تقلبی به بازار انتقاد کرد. رئیسی سر حدی با معرفی انواع عسل و چگونگی شناسایی عسل های طبیعی از عسل های تقلبی، درباره چگونگی ورود به حرفه زنبورداری توضیحاتی ارائه داد.

توسعه حرفه زنبورداری چه مزایایی برای پیشرفت اقتصاد کشور دارد؟

عسل به عنوان خوراک سالم می تواند در دسترس همه اقشار جامعه قرار گیرد. زنبورداری آلودگی طبیعت و محیط زیست را به همراه ندارد بلکه عمل گرده افشانی باعث افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی، حفظ اکو سیستم و تنوع زیستی می شود. 10 لقاح و گرده افشانی در طبیعت نیز توسط حشرات مفید انجام می شود که به دلیل استفاده بی رویه از سموم این حشرات از بین می روند و این وظیفه بر عهده زنبور عسل قرار گرفته است.

افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی ارتباط مستقیم با گرده افشانی و پرورش زنبور عسل دارد و این درحالی است که در کشورهای دیگر برای این امر به زنبورداران برای هر کندو بین 120 تا 150 دلار یارانه می دهند.

حتی در چین که اخیراً سفری به این کشور داشتم متوجه شدم که دولت این کشور بابت هر کندو 90 هزار تومان به پول ایران به زنبورداران خود یارانه می دهد و درآمد زنبورداران فقط از فروش عسل نیست بلکه از گرده افشانی نیز کسب در آمد دارند ولی در ایران یارانه ای به زنبورداران تعلق نمی گیرد و به تازگی شورای روستاها از زنبورداران بابت اینکه کندوها در باغ و فضای آن روستا است طلب وجه نقد می کنند. ما بر عکس کشورهای خارجی عمل می کنیم و زنبورداران در این شرایط به سختی کار می کنند.

فعالیت ستاد گرده افشانی چگونه است؟

در حال حاضر ماه ها از تشکیل ستاد گرده افشانی می گذرد و سال ها به دست فراموشی سپرده شده است و فعلاً ستادی نیست که از جایگاه و موضع زنبورداران دفاع کند.

استان البرز از لحاظ کشاورزی بسیار مستعد است که باید مورد توجه قرار گیرد. مزیت کشور ما به صنعت نیست به کشاورزی است و زنبورداری استان البرز با توجه به وجود منابع گیاهان دارویی در استان، وجود زنبورداران حرفه ای، وجود مراکز تحقیقات زنبور عسل و اتحادیه زنبورداران و دانشگاه علمی کاربردی می تواند پتانسیل خوبی برای استان البرز و کشور باشد.

توسعه بخش کشاورزی مزیت های فراوانی دارد که توسعه پایدار، اشتغال زایی، عدم تاثیر تحریم، صادرات محصولات کشاورزی و امنیت شغلی از جمله این مزیت ها است بنابراین باید به فعالان زنبور عسل توجه ویژه ای شود.

زنبودران با چه مشکلاتی مواجه هستند؟

حدود سه ماه است که کندوها را به جنوب کشور منتقل کرده ام هزینه حمل و نقل کندوها توسط کامیون در سال گذشته حدود 250 تا 300 هزار تومان بود ولی امسال 750 هزار تومان برای هر کامیون پرداخت کردم.

هزینه های سربار و جانبی زنبورداری طی چند سال اخیر افزایش پیدا کرده است، در صورتی که قیمت عسل حداکثر 20 درصد افزایش یافته است.

هزینه نیروی انسانی، هزینه های جانبی تولید عسل از جمله لیبل، کارتون و شیشه عسل 100 درصد افزایش پیدا کرده است.

عسل های تقلبی چه صدمه ای به زنبورداران وارد کرده است؟

نظارت بر تولید عسل خارج از سیستم زنبورداری که به صورت مصنوعی تولید می شود باید افزایش پیدا کند چرا که چنین محصولاتی بخش اعظمی از بازار را اشغال کرده است.

اتحادیه تیمی از کارشناسان حرفه ای و زنبورداران حرفه ای برای نظارت و تولید عسل هایی که سلامت جامعه را به خطر می اندازد در نظر گرفته است. این اتحادیه قادر است در این راستای حمایت از حقوق تولید کننده و مصرف کننده با سازمان هایی ذیربط برای جلوگیری از تخلف در تولید عسل تقلبی و معرفی مختلفان همکاری کند.

همچنین متاسفانه مشاهده می شود که عده ای سودجو از حسن نیت شهروندان سوء استفاده کرده و عسل هایی را با قیمت نجومی 60 و 90 هزار تومان و ژل رویال را با قیمت 220 هزار تومان به فروش می رسانند.

به عنوان مثال انجمن دیابت تعداد دیابتی های شناسایی شده کشور را حدود 5 میلیون و 300 هزار نفر اعلام کرد که یکی از علت های آن تغذیه ناسالم و استفاده از شیرین کننده های مصنوعی در شربت و نوشابه و ... است که برای سلامت فرد مشکلات فراوانی ایجاد می کند.

انتظار داریم که ارگان ها، دستگاه ها و بخش دولتی به جای شکر، قند، شکلات و نبات، عسل را به سبدغذایی کارکنان و خانواده ها اضافه کند. باید فرهنگ سازی مناسبی در راستای اضافه شدن عسل در سبد غذایی خانواده صورت گیرد و این مسیر نیست مگر با اعتقاد کامل داشتن به سلامت مردم و ترویج فرهنگ مصرف عسل به عنوان یک خوراک سالم.

بیمه زنبورداران هم اکنون در چه وضعیتی قرار دارد؟

یکی از مهم ترین مسائل در زنبورداری بهره مندی از بیمه تامین اجتماعی است. بعد از هدفمندی یارانه قرار بود که 45 هزار زنبوردار از محل درآمد حاصل از هدفمندی یارانه در کل کشور بیمه شوند. این خبر موجب خوشحالی زنبورداران شد که دیگر مشکل نبود بیمه تامین اجتماعی و عدم امنیت شغلی حل شده است.

ولی بخشنامه فنی درآمد ماده 20 تامین اجتماعی باعث شد 90 درصد از زنبورداران از بیمه حمایتی دولت برخوردار نشوند و طبق این بخشنامه هر زنبوردار که قبل از سال 88 به هر نحوی بیمه بوده است دیگر نمی تواند از مزایای بیمه استفاده کند و این امر به نا امیدی زنبورداران منجر شد و اتحادیه زنبورداران و وزارتخانه و جهاد کشاورزی در حال مذاکره با سازمان تامین اجتماعی برای حل این مشکل هستند.

غرامت خسارات طبیعی چگونه پرداخت می شود؟

بیمه خسارت تلف شدن زنبور به دلایل مختلف از جمله خشکسالی و گرما، بیماری و.. را تقبل می کند ولی زمان پرداخت آن بسیار طولانی است.

برخی از زنبورداران بیان کرده اند که سه ماه پیش غرامت به آنها تعلق گرفته ولی صندوق بیمه هنوز پرداخت نکرده است.

برخی از کارها را باید به تشکل ها واگذار کرد ولی متاسفانه خیلی از افراد به توانمندسازی تشکل باور ندارند و امور کمی به تشکل ها واگذار می شود. امروزه تشکل ها خیلی از کارها را مدیریت می کنند بنابراین دولت باید بعضی از کارها را به این تشکل ها واگذار کند.

با کمک سازمان ملی استاندارد، نظارت مواد غذایی و معاونت امور دام بخش زنبور عسل و اتحادیه زنبورداران استاندارد عسل تدوین و بازنگری شد. استانداردهای اجباری تعریف شد که همه مقید هستند عسل های دارای فاکتورهای استاندارد 92 را تولید کنند که تحقق این امر در نظامند شدن تاثیر بسیار زیادی دارد.

تشکیل صندوق حمایت از زنبور عسل به همت زنبورداران و معاونت امور دام و شرکت مادر تخصصی بخش کشاورزی صورت گرفت.

میزان استقبال جوانان از شغل زنبور داری چگونه است؟

زنبورداری نوعی کارآفرینی و اشتغال زایی است که جوانان از این شغل خوب استقبال می کنند. خانم ها خوب به این عرصه آمده اند و کارهای خوبی تاکنون انجام داده اند. همه اقشار به خصوص فارغ التحصیلان بخش کشاورزی با گذراندن یک دوره آموزش کاربردی و سرمایه ای اندک یک کسب و کار سالم را راه اندازی کنند.

هم اکنون در استان البرز آموزش زنبورداری در همه فصول اجرا می شود و هر ساله علاقمندان زیادی به این حرفه روی می آورند.

عسل، گرده گل، ژله رویال، موم، بره موم، زنبور و ملکه زنبور عسل، آموزش زنبورداری داخلی و خارجی از جمله محصولات عسل است.

مصرف عسل چه مزایایی برای سلامت جامعه دارد؟

مصرف روزانه عسل را حداقل دو قاشق در روز توصیه می کنیم که نتیجه آن جامعه سالم و کاهش هزینه های زیاد درمان است. عسل از جمله ارزشمندترین مواد غذایی و سرشار از سودمندترین مواد حیاتی اعم از مواد آلی، معدنی، قندهای طبیعی، انواع ویتامین ها و... است.

برای تولید و تهیه آن زنبور عسل شهد بهترین گل ها را مکیده و پس از افزودن انواع آنزیم ها و انجام چند کنش شیمیایی بر روی آن، شهد را تبدیل به مایعی بسیار خوشبو، خشمره، نشاط آور، نیروزا و شفا بخش به نام عسل می کند.

در طب قدیم اهمیت و جایگاه عسل به مراتب بیش از امروز بوده و دانشمندان بزرگی چون بوعلی سینا، بقراط، جالینوس، و... بیشتر نسخه های خویش را بر پایه کاربرد عسل و موم قرار داده و در درمان بیماری ها از آن استفاده می کردند. متاسفانه در کشور ما نه تنها از جنبه درمانی به عسل بی توجهی شده بلکه در سبد غذایی خانواده ها نیز مورد بی مهری قرار گرفته است.

باید گفت این نعمت خدادادی هنوز ارزش حقیقی خود را در میان دیگر مواد خوراکی به دست نیاورده به گونه ای که کسانی مصرف مربا و قندهای مصنوعی را بر این ماده ارزشمند برتری داده و علت اصلی آن شاید ناآگاهی از برتری و ارزش های فراوان عسل طبیعی است.

در اصطلاح "شکرک زدن عسل" به معنای تقلبی بودن عسل است؟

آنچه که در اصطلاح "رسوب کردن یا شکرک زدن" می گویند به دلیل وجود کلمه شکر در ذهن تقلبی بودن عسل را تداعی می کند اما این اتفاق چیزی جز پدیده "بلورین شدن" یا "کریستالیزاسیون" نیست.

عسل به علت درصد بالای مواد قندی که دارد در واقع یک ماده جامد است که زیر شرایط بسیار شکننده ای به صورت مایع در می آید. این ماده اشباع شده مواد قندی از جمله گلوکز، فروکتوز و مالتوز است که باید در واقع جامد باشد. به همین دلیل به محض اینکه شرایط آماده شود این دگرگونی فیزیکی یعنی بلورین شدن پدیدار می شود.

متاسفانه این موضوع به اندازه ای تاثیر ناگوار در ذهن مصرف کنندگان ایجاد کرده است که از یک سو مشکل بزرگی برای تولیدکنندگان در جریان عرضه به بازار به وجود می آورد و از سوی دیگر برای مصرف کنندگان از نظر طبیعی بودن عسل مایع ایجاد شک و شبهه می کند.

چگونه مردم عادی می توانند عسل طبیعی بلورین شده(رسوب کرده) را از شبه عسل تقلبی شکرک زده تشخیص دهند؟

عسل و شکر(قند شکر و چغندر) دارای فرمول شیمیایی مشترکی هستند به این خاطر زمانی که آن ها شکرک می زنند، رنگشان سفید می شود و از لحاظ شکل ظاهری بسیار به هم شبیه شده و شناسایی آن ها از یکدیگر برای مردم عادی کمی دشوار است و همین مساله آنها را به اشتباه می اندازد.

برای شناسایی عسل طبیعی بلوری شده از شبه عسل تقلبی شکرک زده باید دانست تنها عسل طبیعی می تواند کم کم و به مرور زمان کدر و ته نشین شود و شکرک آن مانند شکرک طبیعی شیره خرما نرم بوده و هنگام خوردن ممکن است اندکی زبری داشته باشد اما هیچ گونه صدایی زیر دندان احساس نمی شود به دلیل اینکه دمای داخل دهان 37 درجه سانتی گراد و گرم است به این جهت خیلی سریع با بزاق دهان مخلوط شده و حل می شود.

ولی شکرک شبه عسل تقلبی مثل نبات سفت است و به سختی با قاشق جدا شده و موقع خوردن مانند دانه های آب نبات، شکر و مربای شکرک زده در زیر دندان صدا داده و مثل شکلات به دندان ها می چسبد و مدت زمان زیادی طول می کشد تا شبه عسل تقلبی با بزاق دهان مخلوط شود. آخرین و مهم ترین نکته این که این گونه شبه عسل ها بدون کدر و ته نشین شدن خیلی سریع و در زمان کوتاه شکرک می زند.

باور گروهی از مردم آن است که عسل وقتی که بلورین، کدر و ته نشین شود تقلبی است و عسل سالم و طبیعی همیشه صاف و شفاف می ماند و هنگامی که عسل خریدار شده پس از مدتی کدر و ته نشین و بلورین شود مشتری ناراحت شده و به فروشنده اعتراض می کنند.

این باور اشتباهی است که در کشور ما رایج است به دلیل اینکه مصرف کننده ایرانی، عسل خوب، خالص و طبیعی را عسلی می داند که رنگ کهربایی تیره مانند عقیق و سفت باشد و اصطلاحاً کش آمده، اگر 24 ساعت در یخچال گذاشته شود بلورین نشده چنان چه قاشقی از آن برداشته شود قطراتی که سرازیر می شود به صورت باریکه پیوسته باشد و قطع نشود.

کسانی هم شگردهای ویژه ای را برای شناسایی عسل سفارش می کنند که پایه و اساس آن معلوم نیست مانند کبریت گرفتن کنار عسل، ریختن چنده قطره روی روزنامه و.. که هیچ کدام از این باورها و تصورات با عسل از نظر طبیعی یا مصنوعی بودن و همچنین شکرک زدن آن ارتباطی ندارد و از نظر عسل شناسان و علم تغذیه پذیرفته نیست.

ملاک انتخاب عسل خوب چیست؟

باید دانست شناسایی عسل طبیعی و مصنوعی به صورت دقیق و علمی به کمک انگشت، قاشق یا مزه مزه کردن و... ناممکن بوده و این مهم تنها از عهده آزمایشگاه و دستگاهی به نام رفراکتومتر بر می آید.

برای مصرف کننده عادی یک راه بیشتر برای شناسایی عسل وجود ندارد آن هم استفاده از ابزارهایی است که بدن در اختیارش گذاشته یعنی با چشمانش شکل ظاهری عسل را ارزیابی و با بینی اش آن را بو کند و با زبانش آن را مزه مزه کند اگر مجموعه این عوامل را پسندید و عسل به ویژه عطر و طعم گل ها را داشت عسل واقعی و طبیعی است و ارزش آن را دارد که بهای آن را در حد معقول بپردازد و در نهایت باید دانست عسل طبیعی چیزی جز شهد گیاهان موجود در طبیعت نیست.

مصاحبه: مهدی دهقان